انواع انجین موتورسیکلت و مزایا و معایب آن‌ها

قلب تپنده هر موتورسیکلت، انجین (موتور) آن است و بسته به حجم و تعداد سیلندر، انواع مختلفی دارد. همراه‌مان بمانید؛ در این مطلب می‌خواهیم انجین موتورسیکلت، انواع آن و مزایا و معایب هرکدام را بررسی کنیم.

انجین موتورسیکلت چیست و چطور کار می‌کند؟

انجین موتورسیکلت نیروی لازم برای حرکت چرخ عقب را تأمین می‌کند و در موتورهای احتراقی داخلی، با بنزین کار می‌کند. موتور از پیستون‌ها، بلوک سیلندر، سرسیلندر، میل‌لنگ و قطعات بسیار دیگری تشکیل شده است.

انجین موتورسیکلت شبیه به موتور خودرو کار می‌کند؛ به این صورت که شمع، مخلوط سوخت و هوا را مشتعل می‌کند و درنتیجه پیستون‌ها در داخل بلوک سیلندر بالا و پایین می‌روند. سوپاپ‌ها هم باز و بسته می‌شوند تا مخلوط سوخت و هوا وارد محفظه احتراق شود. با حرکت بالا و پایین پیستون‌ها، میل‌لنگ می‌چرخد تا انرژی حاصل از حرکت پیستون‌ها را به نیروی چرخشی تبدیل کند. درنهایت، نیروی چرخشی میل‌لنگ از طریق گیربکس به چرخ عقب موتورسیکلت منتقل می‌شود.

انواع انجین موتورسیکلت از نظر تعداد سیلندر

۱. موتورهای تک‌سیلندر

بهترین موتورها برای موتورسیکلت‌های کوچک و کم‌حجم، موتورهای تک‌سیلندر هستند. هزینه نگهداری و تعمیر این موتورها زیاد نیست؛ بنابراین آنها را روی موتورهای کم‌مصرف شهری پیدا می‌کنید.

شاید اصطلاح «موتور پیشران» برایتان آشنا باشد. این موتور همان موتور تک‌سیلندر است که در گذشته روی موتورسیکلت‌های رویال انفیلد (Royal Enfield) استفاده می‌شد. در موتور پیشران، میل بادامک بین سرسیلندرها قرار دارد. میل‌لنگ از طریق زنجیر یا دنده به میل بادامک متصل می‌شود تا هروقت میل‌لنگ چرخید، میل بادامک هم بچرخد. با چرخش میل بادامک، انگشتی‌ها، سوپاپ‌های هوا و جرقه را بازوبسته می‌کنند.

مزایا: این نوع موتورها کوچک، سبک و ارزان هستند و در سرعت‌های پایین، گشتاور بالایی دارند.

معایب: این موتورها به‌سختی متعادل می‌شوند و لرزش زیادی دارند.

۲. موتورهای دو سیلندره

این موتورها همان‌طور که از اسم‌شان پیداست، دو سیلندر دارند. هرچه تعداد سیلندرها بیشتر باشد وزن، هزینه‌های تعمیر و نگهداری و قدرت موتور هم بیشتر است.

موتورهای دوسیلندره انواع مختلفی دارند:

موتور دوقلوی موازی (Parallel Twin Engine)

این نوع موتور دو سیلندر دارد که روی میل‌لنگ مشترکی قرار گرفته‌اند و به‌طور کلی می‌توانید آن‌ را در موتورسیکلت‌هایی با حجم متوسط تا زیاد پیدا کنید. کاواساکی نینجا ۳۰۰ و ۶۵۰ نمونه‌هایی از این موتورها هستند.

مزایا: راحت، پرقدرت و روان‌اند و تعادل خوبی دارند.

معایب: نسبت به سایر موتورها لرزش بیشتری دارند.

موتور Vشکل (V-Twin Engine)

موتور Vشکل یک موتور دو سیلندره است و چیدمان سیلندرها به شکل V است. این موتورها نه‌تنها به‌طور گسترده روی موتورسیکلت‌ها استفاده می‌شوند، بلکه در برخی خودروهای کوچک و موتورهای صنعتی هم از آنها استفاده می‌شود. موتور موتورسیکلت‌هایی مانند هارلی دیویدسون معمولاً از این نوع است.

مزایا: نسبت قدرت به وزن در این موتورها خوب است و سبک‌اند.

معایب: نسبت به موتور دو سیلندر موازی لرزش بیشتری دارند. همچنین اگر زاویه بین دو سیلندر کم باشد، ایجاد تعادل در آن‌ها چالش‌برانگیز می‌شود.

موتور دوسیلندره Lشکل (L Twin Engine)

موتورهای دو سیلندره‌ای هستند که زاویه بین سیلندرهایشان ۹۰ درجه است ولی قدرت و وزن‌شان مشابه موتورهای Vشکل است. کارخانه موتورسیکلت‌سازی ایتالیایی دوکاتی، در اکثر مدل‌های خود از این نوع موتور استفاده کرده بود و آن را به شهرت رساند.

مزایا: نسبت قدرت به وزن در این موتورها خوب است و سبک‌اند.

معایب: نسبت به موتور دو سیلندر موازی لرزش بیشتری دارند.

موتور بوکسوری (Boxer Engine) یا تخت (Flat Engine)

در این موتورها معمولاً پیستون‌های مقابل، همزمان به‌سمت داخل و خارج حرکت می‌کنند. حرکت پیستون‌ها در این نوع موتور شبیه مشت زدن بوکسورهاست؛ به همین خاطر آن‌ها را بوکسوری نامیده‌اند.

موتورهای بوکسوری تنها پیکربندی‌های استاندارد هستند که لرزش کمی ایجاد می‌کنند. اجزای متحرک موتورهای بوکسوری برای متعادل کردن وزن خود نیازی به میل لنگ یا وزنه‌های تعادل ندارند. بسیاری از مدل‌های بی‌ام‌و، مانند  R 1250GS، از این موتورهای افسانه‌ای استفاده می‌کنند.

مزایا: این موتورها تعادل خوبی دارند و به‌راحتی خنک می‌شوند.

معایب: به دلیل بیرون‌زدگی سیلندر، نمی‌توانید موتورسیکلت را به‌طور کامل کج کنید.

۳. موتورهای سه سیلندره

موتورهای سه سیلندر خطی یا ردیفی (Straight-three engine) سه سیلندر دارند که به‌صورت خطی در امتداد میل‌لنگ قرار گرفته‌اند.

در مقایسه با موتورهای دو سیلندر Vشکل، موتورهای سه سیلندر عملکرد نرم‌تر و بدنه باریک‌تر و سبک‌تری دارند اما گشتاور و قدرتی در حد موتورهای دو سیلندر ارائه می‌دهند.

مزایا: این موتورها عملکرد روان و عالی و قدرت بالایی دارند.

معایب: لرزش این موتورها نسبت به ۴ سیلندر خطی محسوس‌تر است.

۴. موتورهای چهار سیلندره

موتور چهار سیلندر خطی (In-line Four Engine)

موتور چهار سیلندر خطی یا ردیفی از یک ردیف سیلندر مستقیم تشکیل شده است. موتورهای چهار سیلندر خطی در هر جهتی نصب می‌شوند و پیکربندی‌شان نسبت به پیکربندی Vشکل ساده‌تر است.

مزایا: این نوع موتورها تعادل خوب، قدرت بالا و لرزش کمی دارند.

معایب: نسبت به موتورهای دو یا سه سیلندر، ابعاد کلی بزرگ‌تر و وزن بیشتری دارند.

موتور Vچهار (V-Four Engine)

این موتور چهار سیلندر دارد که به‌ شکل V و روی یک میل‌لنگ مشترک قرار گرفته‌اند. این موتورها نسبت به موتورهای چهار سیلندر خطی رواج کمتری دارند.

مزایا: این موتورها عملکرد بالا، ابعاد مناسب، لرزش کم و تعادل خوبی دارند.

معایب: طراحی و ساخت این موتورها پیچیده است.

موتورهای ۴ سیلندر در بین موتورسواران ایرانی بسیار محبوب‌اند و معمولاً صدای بلندی تولید می‌کنند که احتمالاً از دوران کودکی در یادتان مانده است!

۵.  موتور شش سیلندر خطی

این موتورها شبیه موتورهای تخت (بوکسوری) هستند با این تفاوت که سیلندرهای بیشتری دارند و نسبتاً کمیاب‌اند. موتور هوندا گلد وینگ (Gold Wing) یک موتور شش‌سیلندره خطی است.

مزایا: این موتورها عملکرد روان و نرم و گشتاور بالایی دارند.

معایب: سنگین‌تر و گران‌تر از دیگر موتورها هستند.

انواع انجین موتورسیکلت از نظر حجم

۱. پیشرانه‌های ۱۰۰ سی‌سی

این دسته از پیشرانه‌ها، در موتورسیکلت‌های شهری و حتی برخی مدل‌های آفرود سبک استفاده می‌شوند. راندمان بالا و مصرف سوخت اقتصادی، از مزایای این نوع پیشرانه‌هاست.

۲. پیشرانه‌های ۱۲۵ سی‌سی

برای تردد در سطح شهر و مسافت‌های کوتاه مناسب‌اند. به‌دلیل قدرت و سرعت کم، استفاده از آنها در سفرهای برون‌شهری توصیه نمی‌شود.

۳. پیشرانه‌های ۱۷۵ تا ۲۰۰ سی‌سی

این نوع پیشرانه‌ها، روی موتورسیکلت‌های اندورو (Enduro) و برخی مدل‌های شهری نصب می‌شوند. تعادل مناسب بین قدرت، سرعت و راندمان، از ویژگی‌های این دسته از پیشرانه‌هاست.

۴. پیشرانه‌های ۲۵۰ تا ۳۰۰ سی‌سی

موتورسیکلت‌های این دسته بسیار متنوع‌اند. از موتورهای شهری و مسابقه‌ای تا مدل‌های بیابانی و اندورو، همگی پیشرانه‌های ۲۵۰ تا ۳۰۰ سی‌سی دارند. قدرت و شتاب مناسب در کنار مصرف سوخت قابل‌قبول، از مزایای این نوع پیشرانه‌هاست.

۵. پیشرانه‌های ۳۵۰ تا ۴۰۰ سی‌سی

این دسته از پیشرانه‌ها، پرقدرت هستند، سرعت و شتاب بالایی دارند و مصرف سوخت‌شان مناسب است.

۶. پیشرانه‌های ۵۰۰ سی‌سی

موتورسیکلت‌های ۵۰۰ سی‌سی، بیشتر برای مسابقات طراحی می‌شوند. قدرت و شتاب فوق‌العاده، در کنار راندمان قابل‌قبول، از مزایای این نوع پیشرانه‌هاست.

۷. پیشرانه‌های ۶۰۰ تا ۷۵۰ سی‌سی

پیشرانه موتورسیکلت‌های شهری و توریستی از این نوع است. این پیشرانه‌ها شتاب و قدرت بالا و راندمان مناسبی دارند.

۸. پیشرانه‌های بالای ۷۵۰ سی‌سی

این پیشرانه‌ها مخصوص موتورسیکلت‌های مسافرتی بزرگ و فوق‌سنگین هستند. قدرت و گشتاور فوق‌العاده در کنار بهره‌وری قابل‌قبول، از ویژگی‌های بارز این نوع پیشرانه‌هاست.

اجزای انجین موتورسیکلت

۱. سر سیلندر

سرسیلندر همان‌طور که از اسمش مشخص است، بخشی از بلوک سیلندر است. اگر به بلوک سیلندر زیر دقت کنید، متوجه خواهید شد که سطح فوقانی آن باز است. سرسیلندر این سطح را می‌پوشاند و محفظه‌ احتراق را تشکیل می‌دهد. این قطعه‌ فلزی از اجزای ثابت موتور است و روی بلوک سیلندر پیچ می‌شود. سرسیلندر با عایق‌بندی سیلندر، از خروج گازها جلوگیری می‌کند تا مخلوط سوخت و هوا به‌خوبی مشتعل شود.

۲. سیلندر

سیلندرها فضای لازم برای حرکت پیستون‌ها را فراهم می‌کنند (گیف پایین را ببینید). سیلندرها را از چدن می‌سازند تا بتوانند دماهای بسیار بالای ناشی از احتراق سوخت را تحمل کنند. موتور یک موتورسیکلت می‌تواند تا شش سیلندر داشته باشد.

۳. میل‌لنگ

میل‌لنگ قطعه‌ای است که با حرکت دورانی خود، باعث می‌شود پیستون‌ها به‌صورت عمودی حرکت کنند (گیف بالا). این قطعه معمولاً از فولاد، آلومینیوم یا تیتانیوم ساخته می‌شود.

۴. شمع

شمع‌ها یکی از قطعات سیستم احتراق موتورسیکلت هستند و مخلوط سوخت و هوا را در سیلندرها مشتعل می‌کنند. در موتور‌های احتراق داخلی، شمع‌ها انرژی شیمیایی سوخت را به انرژی جنبشی تبدیل می‌کنند.

۵. سوپاپ

سوپاپ‌ها میزان عبور هوا و سوخت به محفظه احتراق و همچنین گاز حاصل از احتراق را کنترل می‌کنند. با بررسی وضعیت آن‌ها، متوجه می‌شوید که آیا فرآیند احتراق به‌درستی و به‌طور مؤثر انجام می‌شود یا نه.

۶. پیستون

قطعه‌ای متحرک درون سیلندر است که مخلوط هوا و سوخت را فشرده می‌کند تا نیروی حاصل از احتراق را به میل‌لنگ منتقل کند.

سخن آخر

در این مطلب با انجین موتورسیکلت و اجزا و انواع آن آشنا شدیم. امیدواریم با مطالعه این مطلب، پاسخ تمام سؤالاتتان را گرفته باشید. اگر هنوز سؤالی درباره این موضوع دارید که بی‌جواب مانده است، حتما در بخش نظرات آن را برایمان بنویسید. کارشناسان ما در کارنامه آماده پاسخگویی به سؤالاتتان هستند.