در نگاه اول شاید تصور شود که ضدیخ تنها برای فصل زمستان و جلوگیری از یخ‌زدگی مایع خنک‌کننده استفاده می‌شود. بسیاری از رانندگان در آغاز تابستان فکر می‌کنند که دیگر نیازی به افزودن ضدیخ به سیستم خنک‌کننده خودرو ندارند و حتی گاهی آن را با آب معمولی جایگزین می‌کنند. اما حقیقت این است که ضدیخ، علاوه بر جلوگیری از یخ‌زدگی، نقش‌های بسیار مهم دیگری در سلامت موتور و سیستم خنک‌کننده دارد که حتی در گرمای تابستان هم حیاتی است.
در این مقاله، به‌طور کامل بررسی می‌کنیم که ضدیخ چیست، چه وظایفی دارد، چرا در تابستان نیز به آن نیازمندیم و چه نکات نگهداری برای استفاده صحیح از ضدیخ باید رعایت شود.
ضدیخ چیست و چه وظیفه‌ای در خودرو دارد؟
ضدیخ که در زبان فنی به آن Coolant یا مایع خنک‌کننده هم گفته می‌شود، ترکیبی از مواد شیمیایی (معمولاً اتیلن گلیکول یا پروپیلن گلیکول) به همراه افزودنی‌های ضدخوردگی و ضدکف است. این مایع با آب مقطر مخلوط می‌شود و در سیستم خنک‌کننده موتور جریان می‌یابد تا گرمای تولید شده توسط احتراق را به رادیاتور منتقل کرده و دمای موتور را در حد بهینه نگه دارد.
ویژگی‌های اصلی ضدیخ:
-
جلوگیری از یخ‌زدگی: پایین آوردن نقطه انجماد مایع خنک‌کننده برای جلوگیری از یخ‌زدن در دماهای زیر صفر.
-
افزایش نقطه جوش: بالا بردن نقطه جوش مایع برای جلوگیری از تبخیر و جوش آوردن در دماهای بالا.
-
محافظت در برابر زنگ‌زدگی: افزودنی‌های ضدخوردگی از فرسایش قطعات فلزی موتور، پمپ آب و رادیاتور جلوگیری می‌کنند.
-
کاهش تشکیل رسوبات: جلوگیری از تجمع رسوبات آهکی که باعث مسدود شدن کانال‌های خنک‌کننده می‌شود.
چرا حتی در تابستان به ضدیخ نیاز داریم؟
تصور غلطی که ضدیخ فقط برای زمستان است، باعث شده بسیاری از رانندگان در تابستان به اشتباه تنها از آب خالص در رادیاتور استفاده کنند. این کار در بلندمدت می‌تواند آسیب‌های جدی به موتور بزند. دلایل نیاز به ضدیخ در تابستان عبارتند از:
۱. جلوگیری از جوش آوردن موتور
در تابستان، دمای محیط بالاتر است و موتور تحت فشار بیشتری کار می‌کند. مایع خنک‌کننده باید بتواند گرمای اضافی را به‌سرعت جذب و به رادیاتور منتقل کند. آب خالص در دمای ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد به جوش می‌آید و بخار می‌شود، اما افزودن ضدیخ نقطه جوش مایع را تا حدود ۱۲۰ تا ۱۳۰ درجه افزایش می‌دهد.
این خاصیت ضدجوشی باعث می‌شود حتی در ترافیک‌های سنگین و در مناطق گرمسیری، موتور خنک باقی بماند و دچار بخار کردن و جوش آوردن نشود.
۲. جلوگیری از خوردگی و زنگ‌زدگی
یکی از مهم‌ترین مزایای ضدیخ وجود افزودنی‌های ضدزنگ است که از پوسیدگی قطعات فلزی موتور و سیستم خنک‌کننده جلوگیری می‌کند. استفاده از آب لوله‌کشی معمولی، به دلیل داشتن املاح معدنی، باعث رسوب و زنگ‌زدگی در رادیاتور و کانال‌های خنک‌کننده می‌شود. این مشکل در تابستان و به‌دلیل تبخیر سریع‌تر آب، شدت بیشتری پیدا می‌کند.
با استفاده از ضدیخ، لایه‌ای محافظ روی سطح داخلی قطعات فلزی ایجاد می‌شود و احتمال سوراخ‌شدن رادیاتور یا خرابی واترپمپ به‌شدت کاهش می‌یابد.
۳. حفظ روانکاری پمپ آب و ترموستات
پمپ آب و ترموستات دو قطعه حیاتی در سیستم خنک‌کننده هستند که برای عملکرد صحیح به روانکاری مناسب نیاز دارند. ضدیخ حاوی ترکیباتی است که روانکاری لازم را فراهم می‌کند و مانع خشک‌کار کردن پمپ آب می‌شود. استفاده از آب خالص به‌تنهایی، به‌مرور زمان باعث سایش سریع‌تر و خرابی این قطعات خواهد شد.
۴. جلوگیری از تشکیل حباب و بخار
ضدیخ از تشکیل حباب‌های بخار در مسیر گردش مایع جلوگیری می‌کند. حباب‌ها مانع انتقال حرارت می‌شوند و باعث داغ شدن بیش‌ازحد بخش‌هایی از موتور می‌گردند. افزودنی‌های ضدکف موجود در ضدیخ این مشکل را برطرف کرده و جریان یکنواخت مایع خنک‌کننده را تضمین می‌کنند.
بیشتر بخوانید: هر آنچه درباره ضد یخ و زمان تعویض آن باید بدانید
چه اتفاقی می‌افتد اگر در تابستان از ضدیخ استفاده نکنیم؟
بسیاری از رانندگان به اشتباه تصور می‌کنند که استفاده از آب خالص در تابستان کفایت می‌کند. اما این تصمیم می‌تواند پیامدهای زیر را به‌دنبال داشته باشد:
-
رسوب گرفتن رادیاتور: املاح موجود در آب باعث گرفتگی لوله‌های رادیاتور می‌شود و راندمان خنک‌کاری را کاهش می‌دهد.
-
افزایش دمای موتور: به‌دلیل پایین بودن نقطه جوش آب، موتور سریع‌تر داغ می‌شود و احتمال جوش آوردن بالا می‌رود.
-
زنگ‌زدگی و پوسیدگی: نبود افزودنی‌های ضدخوردگی منجر به زنگ‌زدگی کانال‌های خنک‌کننده، واترپمپ و در نهایت سوراخ‌شدن قطعات می‌شود.
-
آسیب به پمپ آب و ترموستات: نبود روانکاری مناسب باعث افزایش اصطکاک و خرابی زودرس این قطعات خواهد شد.
این مشکلات علاوه بر هزینه‌های سنگین تعمیر، می‌توانند منجر به آسیب‌های جدی‌تر مانند تاب برداشتن سرسیلندر یا خرابی موتور شوند.
بهترین نوع و نسبت ترکیب ضدیخ برای تابستان
انتخاب ضدیخ مناسب
ضدیخ‌ها بر اساس رنگ و ترکیبات شیمیایی به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند (سبز، آبی، نارنجی و…)، اما رنگ ضدیخ الزاماً نشان‌دهنده کیفیت آن نیست. مهم‌ترین نکته، انتخاب ضدیخ مطابق با استاندارد خودروی شماست. مراجعه به دفترچه راهنمای خودرو یا توصیه تعمیرکار متخصص بهترین راه برای انتخاب ضدیخ مناسب است.
نسبت ترکیب
در بیشتر خودروها، توصیه می‌شود از ترکیب ۵۰٪ ضدیخ و ۵۰٪ آب مقطر استفاده شود. این نسبت بهترین تعادل را بین خاصیت ضدیخ و ضدجوشی فراهم می‌کند. در مناطق بسیار گرم می‌توان نسبت ضدیخ را کمی کمتر (۳۰٪ ضدیخ و ۷۰٪ آب) در نظر گرفت، اما حذف کامل ضدیخ به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.
استفاده از ضدیخ چهار فصل
ضدیخ‌های چهار فصل ترکیباتی دارند که برای تمام شرایط آب‌وهوایی مناسب هستند. این نوع ضدیخ در تابستان نیز وظیفه محافظتی و ضدجوشی خود را به‌خوبی انجام می‌دهد و نیاز به تعویض مکرر آن کمتر است.
بیشتر بخوانید: تفاوت ضدیخ سبز و نارنجی | کدام نوع برای خودروی شما مناسب‌تر است؟
نکات نگهداری سیستم خنک‌کننده در تابستان
حتی با وجود استفاده از ضدیخ مناسب، نگهداری صحیح سیستم خنک‌کننده اهمیت زیادی دارد. اقدامات زیر به بهبود عملکرد این سیستم کمک می‌کند:
۱. بازدید منظم سطح مایع خنک‌کننده
قبل از سفرهای طولانی یا در هوای بسیار گرم، سطح مایع خنک‌کننده در منبع انبساط را بررسی کنید. کمبود مایع می‌تواند نشانه‌ای از نشتی یا تبخیر غیرطبیعی باشد.
۲. شست‌وشوی دوره‌ای رادیاتور
هر دو سال یک‌بار، سیستم خنک‌کننده باید به‌طور کامل تخلیه و شست‌وشو شود تا رسوبات و آلودگی‌ها از بین بروند و مایع جدید جایگزین شود.
۳. هواگیری سیستم خنک‌کننده
وجود هوا در سیستم باعث کاهش راندمان خنک‌کاری می‌شود. بعد از هر بار تعویض ضدیخ یا تعمیرات مرتبط، سیستم باید به‌طور کامل هواگیری شود.
۴. بررسی سلامت درپوش رادیاتور و شیلنگ‌ها
درپوش معیوب رادیاتور یا شیلنگ‌های فرسوده می‌توانند باعث نشتی و کاهش فشار سیستم شوند که در نهایت منجر به جوش آوردن موتور می‌شود.
۵. کنترل عملکرد ترموستات و فن رادیاتور
این دو قطعه نقش مهمی در تنظیم دمای موتور دارند و باید در تابستان به‌طور ویژه بازبینی شوند.
سوالات متداول
آیا می‌توان در تابستان فقط از آب به‌جای ضدیخ استفاده کرد؟
خیر. استفاده از آب خالص باعث کاهش نقطه جوش، افزایش زنگ‌زدگی و رسوب‌گذاری در سیستم خنک‌کننده می‌شود. حتی در تابستان، استفاده از مخلوط ضدیخ و آب مقطر ضروری است.
تفاوت ضدیخ چهار فصل با ضدیخ معمولی چیست؟
ضدیخ چهار فصل ترکیباتی دارد که هم در دماهای پایین از یخ‌زدگی جلوگیری می‌کند و هم در گرمای بالا خاصیت ضدجوشی و ضدخوردگی خود را حفظ می‌کند. بنابراین برای استفاده در تمام سال مناسب‌تر است.
آیا استفاده بیش‌ازحد از ضدیخ خطرناک است؟
بله. افزودن ضدیخ بیش از مقدار توصیه‌شده باعث کاهش ظرفیت انتقال حرارت و در نتیجه داغ‌تر شدن موتور می‌شود. رعایت نسبت استاندارد اهمیت زیادی دارد.
چه زمانی باید ضدیخ تعویض شود؟
معمولاً توصیه می‌شود ضدیخ هر دو سال یا هر ۴۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر تعویض شود. البته این زمان بسته به نوع خودرو و شرایط رانندگی ممکن است تغییر کند.
آیا خودروهای قدیمی‌تر به ضدیخ بیشتری نیاز دارند؟
بله. در خودروهای قدیمی به دلیل فرسودگی کانال‌های خنک‌کننده و قطعات فلزی، نیاز به محافظت بیشتری در برابر زنگ‌زدگی و جوش‌آوردگی وجود دارد.
نتیجه‌گیری
ضدیخ فقط برای زمستان نیست. این مایع حیاتی در تابستان نیز نقش مهمی در خنک نگه داشتن موتور، جلوگیری از خوردگی، رسوب‌گذاری و آسیب به قطعات سیستم خنک‌کننده ایفا می‌کند. استفاده‌ی صحیح از ضدیخ، نگهداری منظم و رعایت نسبت مناسب ترکیب با آب مقطر، از جوش آوردن موتور در تابستان و هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری خواهد کرد.
در نهایت، فراموش نکنید که سیستم خنک‌کننده یکی از مهم‌ترین بخش‌های خودرو برای حفظ سلامت موتور است و بی‌توجهی به آن می‌تواند خسارت‌های جدی به‌همراه داشته باشد.
نوشته آیا ضدیخ در تابستان هم لازم است؟ | نکات مهم نگهداری سیستم خنک‌کننده اولین بار در وبلاگ کارنامه. پدیدار شد.
نظر بدهید