آلودگی هوا معضلی است که هر سال در ایران مطرح بوده و یکی از عوامل مهم در افزایش آن تردد کامیون‌های فرسوده در سطح شهرهاست.
آلودگی هوا دیگر یک مسئله مقطعی نیست بلکه بحرانی است که هر سال با سرد شدن هوا چهره واقعی‌اش را نشان می‌دهد. برخلاف تصور عمومی، منشأ این بحران تنها کارخانه‌ها یا وارونگی هوا نیست، بلکه ناوگان فرسوده حمل و نقل به ویژه کامیون‌ها و خودروهای سنگین قدیمی، اکنون یکی از اصلی‌ترین تولیدکنندگان آلایندگی در کشور محسوب می‌شوند.
در این میان، رانندگانی که زندگی‌شان به همین خودروهای قدیمی گره خورده، کمترین بهره را از حمایت‌های دولتی برده‌اند. ناوگانی که باید سال‌ها پیش بازنشسته می‌شد، هنوز ستون اصلی حمل و نقل جاده‌ای و شهری است.
کوتاهی بزرگ در نوسازی
آمارهای رسمی نشان می‌دهد که بخش قابل توجهی از ناوگان عمومی کشور فرسوده است. از ۶۵ هزار اتوبوس، ۱۱۱ هزار مینی بوس، حدود ۴۶۵ هزار کامیون و صدها هزار کامیونت موجود، بیش از نیمی عملاً فرسوده‌اند. این حجم از خودروهای کهنه نه استاندارد ایمنی دارند، نه فناوری به‌روز و نه توان سازگاری با الزامات زیست محیطی امروز.
به گفته کارشناسان، تصمیم‌هایی مانند لغو محدودیت سنی خودروها نیز به این فرسودگی دامن زده و راه را برای بازگشت خودروهای ۲۰ تا ۳۰ ساله به جاده‌ها باز کرده است. خودروهایی که تنها برگه معاینه فنی را یدک می‌کشند، نه کیفیت لازم.
کامیون‌ها؛ پیشتازان آلایندگی
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ۶۰ درصد آلودگی تهران ناشی از خودروهاست و در این میان، کامیون‌ها بزرگترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که ناوگان سنگین تنها ۴ درصد کل خودروهای کشور را تشکیل می‌دهد، اما اثر آن‌ها بر آلودگی هوا چندین برابر خودروهای سواری است.
وجود ۱۶ هزار کامیون با عمر بیش از ۵۰ سال یکی از تکان دهنده‌ترین واقعیت‌های امروز جاده‌های ایران است. این خودروها حتی به استانداردهای ابتدایی دهه‌های گذشته هم نزدیک نیستند. نه از نظر ترمز، نه کابین، نه آلایندگی.
مصرف سوخت این کامیون‌ها به‌طور متوسط ۵۰ تا ۶۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است در حالی که یک کامیون‌های جدید همین مسافت را با ۳۲ تا ۳۵ لیتر طی می‌کند، یعنی حدود ۴۵ درصد صرفه‌جویی فقط با نوسازی ناوگان. افزون بر این، هر کامیون فرسوده به اندازه ۱۰ خودروی سواری آلایندگی تولید می‌کند.
رانندگان؛ قربانیان خاموش این چرخه
در نگاه اول، این وضعیت بیشتر فنی به نظر می‌رسد، اما حقیقت این است که هزاران راننده در دل این بحران گرفتار شده‌اند. قیمت بالای کامیون نو، نبود حمایت مالی واقعی، تسهیلات دست نیافتنی و هزینه‌های سرسام‌آور نگهداری خودروهای قدیمی، بسیاری از رانندگان را وادار کرده تا با همان کامیون‌های ۳۰ یا ۴۰ ساله کار کنند.
در نتیجه هم هوا آلوده می‌شود، هم جاده‌ها ناامن‌تر، هم فشار اقتصادی بر شانه‌های همین رانندگان سنگین‌تر.
مصوبه جدید دولت؛ امیدی که به اجرا وابسته است
تصویب تبصره جدید در آئین نامه اجرایی ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو که واردات کامیون را مشروط به اسقاط خودروی مشابه می‌کند، در ظاهر گامی رو‌به‌جلو است. اگر این مصوبه بدون استثنا اجرا شود، می‌تواند روند نوسازی را احیا کند، چرا که سال‌ها واردات انجام شد اما هیچ خودروی فرسوده‌ای از چرخه خارج نشد و ناوگان سنگین به‌جای جوان‌تر شدن، فقط متراکم‌تر شد.
با این حال، موفقیت این طرح به شرطی تضمین می‌شود که نظارت دقیق، اجرای سخت‌گیرانه و حمایت واقعی از رانندگان در دستور کار قرار گیرد.
جمع بندی
واقعیت روشن است: هیچ طرحی برای کاهش آلودگی هوا بدون نوسازی ناوگان سنگین به نتیجه نمی‌رسد. تا زمانی که کامیون‌های ۳۰ تا ۵۰ ساله در جاده‌ها تردد می‌کنند، نه سلامت شهروندان تضمین می‌شود، نه مصرف سوخت بهینه می‌شود و نه آلودگی هوا کاهش می‌یابد.
این بحران تنها فنی یا اقتصادی نیست، یک مسئله انسانی است. رانندگان ناوگان فرسوده مقصر نیستند، بلکه قربانیان چرخه‌ای هستند که سال‌هاست نوسازی را به تعویق انداخته. حمایت درست و سیاست گذاری شفاف، می‌تواند هم به نفع اقتصاد کشور باشد، هم هوای شهرها، هم امنیت جاده‌ها و هم زندگی مردانی که روزها و شب‌ها روی جاده‌ها برای چرخیدن اقتصاد تلاش می‌کنند.
نوشته کامیون‌های فرسوده؛ یکی از عوامل موثر در آلودگی هوا اولین بار در اسب بخار. پدیدار شد.
نظر بدهید