ب ام و اخیرا از یک پتنت جدید رونمایی کرده که سرپیچ را به شکل لوگوی خود درآورده است. ایده جذابی که مشخص نیست یک نوآوری از باواریایی هاست یا محدودیت در باز کردن؟
ب ام و سالهاست خود را با دقت مهندسی، طراحی جذاب و توجه وسواس گونه به جزئیات تعریف کرده است. اما تازهترین پتنت ثبت شدهی این برند نشان میدهد این «جزئیات» میتوانند بسیار فراتر از پیشرانه و شاسی رفته و حتی به شکل سرِ یک پیچ برسند.
پیچ تازهای که ب ام و برای آن حق ثبت اختراع گرفته، سر خود را نه با فرمهای استانداردی مانند تورکس و شش گوش، بلکه با همان نشان گرد آبی و سفید معروف این شرکت مزین کرده است. ایدهای که در نگاه اول خلاقانه و جذاب است، اما در لایهی زیرین بحثهای جدی درباره حق تعمیر و انحصار خدمات پس از فروش را دامن زده است.
پیچ با امضای برند؛ از زیبایی شناسی تا کارکرد
در پتنت منتشر شده، سر پیچ بهگونهای طراحی شده که الگوی چهار بخشی لوگوی ب ام و بخشی از سازوکار فنی درگیر شدن آچار با پیچ باشد. دو ربع از این دایره به صورت فرورفته شکل گرفتهاند تا نوک ابزار مخصوص در آنها قفل شود، در حالی که دو ربع دیگر کاملاً صاف و بدون هرگونه شیار هستند. نتیجه آن است که آچارهای متداول از پیچ گوشتی چهارسو و آلن گرفته تا تورکس، عملاً با این فرم جدید درگیر نمیشوند و پیچ را نمیتوان با ابزار معمولی باز یا بسته کرد.
برای تأکید بر هویت برند، لوگوی ب ام و در محیط سر پیچ نیز به شکل برجسته حک شده است، بنابراین حتی در ظاهر هم با یک پچ تزئینی ساده طرف نیستیم، بلکه با یک فستِنر کاملاً «برندمحور» روبهرو هستیم که نقش سازهای و هویتی را همزمان بازی میکند.
ایده ب ام و کجا اجرا میشود؟
طبق متن پتنت و تحلیل رسانههای تخصصی خودرویی، این پیچ لوگودار برای نقش آفرینی در نقاط کم اهمیت مثل قاب پلاک یا تزئینات داشبورد طراحی نشده است. ب ام و در شرح فنی، از «نقاط سازهای و نیمه سازهای» نام میبرد، بخشهایی که هم از نظر ایمنی حساس هستند و هم باز و بسته کردن آنها نیازمند گشتاور مشخص و دانش فنی است. نمونههایی که ذکر میشود شامل:
محل اتصال صندلیها به شاسی یا کف اتاق
اتصالات اجزای داخلی کابین، مانند کنسول و داشبورد به سازهی اصلی بدنه
بخشهایی از ساختار داخلی که میتوانند در عملکرد ایمنی یا استحکام خودرو اثرگذار باشند.
چنین انتخابی دو پیام دارد: اول آنکه ب ام و میخواهد این پیچها در جایی به کار روند که «همیشه در دید هستند» و به وجههی لوکس برند کمک میکنند. دوم آنکه دسترسی به این پیچها را باید جدی گرفت، چرا که با باز شدن اشتباه آنها ممکن است به ایمنی سرنشینان لطمه وارد شود.
استدلال رسمی: ایمنی، کیفیت و جلوگیری از دستکاری
در متن پتنت، هدف طراحی به روشنی بیان شده است: جلوگیری از باز و بسته شدن پیچها با ابزار رایج توسط «افراد غیرمجاز». از نگاه ب ام و، «غیرمجاز» میتواند هر فرد یا تعمیرگاهی باشد که آموزشهای لازم ابزار استاندارد و دسترسی به قطعات تأیید شده را ندارد. استدلالی که پشت این رویکرد قرار دارد را میتوان در چند محور خلاصه کرد:
حفظ ایمنی:
پیچهای سازهای، اگر با گشتاور اشتباه سفت شوند در تصادف، تحمل لازم را نخواهند داشت. در مورد صندلیها یا بخشهای متصل به کیسههای هوا، این موضوع اهمیت دوچندان پیدا میکند.
کنترل کیفیت تعمیرات:
وقتی فقط شبکهی رسمی به ابزار ویژه دسترسی دارد، خودروساز میتواند تا حدی مطمئن باشد که استانداردهایش در تعمیر و مونتاژ رعایت شده است.
کاهش مسئولیت حقوقی:
اگر خودرویی پس از تعمیر غیراستاندارد در تصادف دچار نقص سازهای شود، تعیین حدود مسئولیت بین مالک، تعمیرکار و خودروساز دشوار است. محدودسازی دسترسی میتواند از نظر حقوقی برای شرکت دفاع پذیرتر باشد.
از این زاویه، پیچ جدید ب ام و نه صرفا یک ژست طراحی، بلکه بخشی از استراتژی مدیریت ریسک و کنترل کیفیت دیده میشود.
استدلال منتقدان: ضربهای دیگر به «حق تعمیر»
در سوی مقابل منتقدان این پتنت آن را نمادی جدید از محدودسازی حق تعمیر میدانند، روندی که پیشتر با قفلهای نرمافزاری، ECU های رمزگذاری شده، دیاگهای اختصاصی و قطعات «هوشمند» آغاز شده بود. استدلال آنها چنین است:
وابستگی اجباری به نمایندگی:
وقتی پیچهای سازهای تنها با ابزار اختصاصی باز میشوند، مالک عملاً ناچار است برای بسیاری از تعمیرات به نمایندگی مراجعه کند که معمولاً به معنی هزینهی بالاتر و زمان انتظار بیشتر است.
تضعیف تعمیرگاههای مستقل:
تعمیرکاران خارج از شبکهی رسمی بدون دسترسی به ابزار یا مجوز از انجام بخشی از خدمات بازمیمانند. این موضوع حاشیهی سود و دامنهی کاری آنها را کاهش میدهد و بازار را به سمت انحصار میبرد.
نوآوری فنی یا المان بازاریابی؟
نکتهی جالب اینجاست که بسیاری از کارشناسان، از منظر مهندسی، خود ایده را «باهوشانه» توصیف میکنند. استفاده از فرم لوگو بهعنوان سطح درگیرشونده با ابزار، نوعی یکپارچگی میان طراحی صنعتی و مهندسی مکانیک است.
چنین قطعهای، هویت بصری برند را حتی در جزییترین اجزا متجلی میکند. میتواند از نظر مقاومت گشتاوری و رفتار مکانیکی، کاملاً بهینه طراحی شود و در عین حال، از منظر روانی، پیام «این خودرو تا آخرین پیچ، ب ام و است» را منتقل میکند.
اما این جذابیت فنی و زیبایی شناختی، وقتی کنار محدودیت عملی قرار میگیرد، به دوگانهای تبدیل میشود که منتقدان آن را «پیچ قشنگ ولی ضد مصرفکننده» میخوانند.
آیا این پیچ واقعاً به تولید میرسد؟
واقعیت این است که ثبت پتنت الزاماً به معنی تولید و بهکارگیری قطعه نیست. خودروسازان بزرگ هر سال دهها و حتی صدها پتنت ثبت میکنند که بخش قابل توجهی از آنها هرگز از مرحلهی کاغذ فراتر نمیرود، یا در بهترین حالت، الهامبخش نسخههای بعدی و بهینهشده میشود.
نوشته پیچ با لوگو ب ام و؛ ایده جذاب آلمانی اولین بار در اسب بخار. پدیدار شد.
نظر بدهید