بررسی دادههای رسمی درباره درصد خانوارهای مالک خودرو در دهکهای درآمدی، از افزایش شکاف عمیق در مالکیت خودرو طی ۶ سال گذشته خبر میدهد؛ بهنحویکه در این سالها نهتنها درصد مالکیت تغییر معناداری نکرده است، بلکه برای دهکهای پایین جامعه، خودرو از یک وسیله حملونقل به آرزویی محال تبدیل شده است.
به گزارش پایگاه خبری اسببخار، بررسی آمار سالهای ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳ نشان میدهد اگرچه میانگین کل مالکیت خودرو در کشور تغییر چشمگیری نداشته و حول ۵۳ تا ۵۵ درصد در نوسان است، اما پشت این ثبات ظاهری، شکاف عمیقی میان دهکهای پایین و بالا پنهان شده است. این آمار تصویر روشنی از یک روند نگرانکننده ترسیم میکند؛ خودرو در ایران بهتدریج از یک کالای نسبتاً عمومی به یک دارایی طبقاتی تبدیل شده و روند مالکیت معکوس شده است.
دهکهای پایین؛ حذف تدریجی از بازار خودرو
در دهک اول درآمدی، سهم خانوارهای دارای خودرو در سال ۱۴۰۳ تنها ۱۳.۱ درصد است؛ رقمی که نسبت به سال ۱۳۹۸ حتا افزایش معناداری نداشته و در عمل نشان میدهد بیش از ۸۶ درصد فقیرترین خانوارهای کشور اساساً از مالکیت خودرو محروماند. دهک دوم و سوم نیز با وجود افزایشهای جزئی، همچنان در محدودهای قرار دارند که خودرو بیشتر یک آرزوست تا ابزار حملونقل.
این وضعیت را نمیتوان صرفاً به «انتخاب مصرفکننده» نسبت داد. تورم مزمن، جهش قیمت خودرو، حذف خودروهای اقتصادی واقعی و کاهش شدید قدرت خرید، باعث شده دهکهای پایین عملاً از بازار حذف شوند، نه اینکه داوطلبانه کنار بکشند.
دهکهای بالا؛ ثبات مالکیت، حتا در بحران
در مقابل، دهکهای نهم و دهم تصویری کاملاً متفاوت ارائه میدهند. بیش از ۷۶ تا ۸۳ درصد خانوارهای این دهکها مالک خودرو هستند؛ رقمی که طی شش سال گذشته تقریباً ثابت مانده است. این ثبات نشان میدهد بحرانهای اقتصادی، تحریمها و نوسانهای بازار، بیش از آنکه «ملی» باشند، اثرات طبقاتی داشتهاند. به بیان سادهتر، شوکهای اقتصادی در ایران نه همه جامعه، بلکه عمدتاً طبقات پایین و متوسط را هدف گرفتهاند.
طبقه متوسط؛ گرفتار میان تورم و سیاستگذاری
دهکهای چهارم تا ششم که معمولاً بهعنوان «طبقه متوسط» شناخته میشوند، نوسانهای قابلتوجهی را تجربه کردهاند. افزایش مقطعی مالکیت در برخی سالها و افت در سالهای دیگر نشان میدهد این طبقه در حال سر خوردن است؛ نه آنقدر ثروتمند که از بازار جا نماند و نه آنقدر فقیر که مشمول سیاستهای حمایتی شود.
سیاستگذاری خودرویی در سالهای اخیر، از قیمتگذاری دستوری تا قرعهکشی و محدودیت واردات، عملاً به ضرر همین گروه تمام شده و خودرو را از یک کالای مصرفی به ابزاری برای حفظ ارزش پول تبدیل کرده است.
جدول مالکیت خودرو در دهکهای درآمدی ۱۰گانه (درصد)
| دهک درآمدی | ۱۳۹۸ | ۱۳۹۹ | ۱۴۰۰ | ۱۴۰۱ | ۱۴۰۲ | ۱۴۰۳ |
|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | ۱۱٫۴ | ۱۰٫۸ | ۱۰٫۷ | ۱۳٫۱ | ۱۳٫۶ | ۱۳٫۱ |
| ۲ | ۲۵٫۷ | ۲۳٫۷ | ۲۷٫۸ | ۲۸٫۴ | ۲۹٫۱ | ۳۱٫۲ |
| ۳ | ۳۶٫۴ | ۴۰٫۸ | ۳۷٫۹ | ۳۹٫۹ | ۳۷٫۷ | ۴۱٫۷ |
| ۴ | ۴۳٫۸ | ۴۵٫۱ | ۵۰ | ۴۶٫۸ | ۵۱٫۷ | ۴۷٫۱ |
| ۵ | ۵۲ | ۵۰٫۹ | ۵۳٫۴ | ۵۳٫۱ | ۵۲٫۵ | ۵۵٫۷ |
| ۶ | ۶۰٫۵ | ۵۹٫۲ | ۵۸٫۹ | ۵۹٫۴ | ۶۲٫۴ | ۶۰٫۱ |
| ۷ | ۶۶٫۳ | ۶۶٫۹ | ۶۶٫۲ | ۶۵٫۶ | ۶۸٫۷ | ۶۷٫۴ |
| ۸ | ۷۰ | ۷۱٫۹ | ۷۱٫۹ | ۶۹٫۱ | ۷۰٫۹ | ۷۳٫۱ |
| ۹ | ۸۰٫۵ | ۷۷٫۱ | ۷۷٫۴ | ۷۸٫۹ | ۷۷٫۶ | ۷۶٫۸ |
| ۱۰ | ۸۴٫۵ | ۸۴٫۴ | ۸۴٫۷ | ۸۳ | ۸۴٫۲ | ۸۲٫۸ |
| کل | ۵۳٫۱ | ۵۳٫۱ | ۵۳٫۹ | ۵۳٫۷ | ۵۴٫۸ | ۵۴٫۹ |
کاهش مالکیت خودرو نشانه چیست؟
کاهش دسترسی دهکهای پایین به خودرو، صرفاً یک شاخص مصرفی نیست، بلکه نشانهای از افت کیفیت زندگی، کاهش دسترسی به فرصتهای شغلی، آموزش و خدمات شهری است. در بسیاری از مناطق کشور، نداشتن خودرو به معنای حذف از بخش بزرگی از امکانات اقتصادی و اجتماعی است.
در واقع، مسئله بازار خودرو در ایران، کمبود تولید یا تحریم صرف نیست؛ مسئله اصلی، نابرابری ساختاری و سیاستگذاریای است که بهطور مستمر شکاف طبقاتی را بازتولید میکند.
نوشته طبقهای که هرگز ماشیندار نمیشود؛ حذف تدریجی دهکهای پایین از بازار خودرو + آمار اولین بار در اسب بخار. پدیدار شد.
نظر بدهید